João Gilberto is veel meer zanger dan componist. Hij is de ideale vertolker van liedjes van de grote Braziliaanse liedjesschrijvers Antonio Carlos Jobim en later Caetano Veloso, maar hij maakte zich ook sambaliedjes eigen of blies een platgespeeld Besame mucho nieuw leven in, waarna het zelfs weer een mooi liedje lijkt.
Hij tilde Estate van de Italiaanse pianist Bruno Martino op tot de standard die het nu is in het jazzrepertoire. Martino vertelt over de naderende winter en het verdriet om de verdwenen liefde, Gilberto maakt het voelbaar.
Getz/Gilberto is het meest bekende album, maar niet de beste toegang tot João. Bossa nova was een groot succes in Brazilië, waar ze jazz vereerden. Platenmaatschappijen wilden ook de Verenigde Staten veroveren en zochten hiervoor naar samenwerking met Amerikaanse muzikanten. Stan Getz zag wel wat in de ritmes en harmonieën van Jobim en Gilberto, maar weigerde zich aan te passen. Met zijn te luide sax tettert hij João lomp het podium af.
Begin bij Chega de saudade uit 1959. Zijn stem klinkt zacht maar nog hoopvol. Zomers, maar herfst hangt al in de lucht. Glorieus met een somber randje.
João Gilberto - Chega de saudade
Gilberto speelde naarmate de tijd vorderde steeds zachter, met steeds minder franje. Undiú op het album João Gilberto uit 1973 is niet meer dan wat gitaarakkoorden en mompelend gezongen, geneuried, 'n du', 'n du'.
Dit zeer zacht opgenomen album is het hoogtepunt van zijn werk. Zou verplicht aanwezig moeten zijn in de platenkast van een serieuze muziekliefhebber. Beluister in een stille kamer of met koptelefoon, niet in trein of auto. Naast Gilberto is met enige moeite ook een drummer te horen, maar die tikt ergens in de kantine van de studio op een bierviltje, zo subtiel. Op het laatste nummer zingt Miuchi mee, de zus van Chico Buarque. Geeft wat meer dynamiek maar klinkt meteen ook iets gewoner. Voor de pub quiz: het album werd opgenomen in New Jersey, met Wendy - Switched on Bach - Carlos als technicus.
Wie zich na het grijsdraaien van deze albums verder wil verdiepen in het oeuvre van deze magiër, doet er goed aan op zoek te gaan naar een live album, bijvoorbeeld Live at Umbria Jazz (1996), Live in Montreux (1987) of Live in Tokyo (2004). Alleen gitaar en stem, meer is niet nodig om de luisteraar te betoveren.
Er bestaat ook een bootleg van de Japanse concerten, maar deze is opgenomen in de zaal met zo te horen niet al te beste apparatuur. Het live in de studio van TV Globe opgenomen Prado Pereira de Oliveira - Gilberto's doopnaam - (1980) klinkt beter, maar de iets te aanwezige violen, en de zang van diverse gasten bederven de boel een beetje.
Door een conflict over rechten is de uitgave van zijn werk verwaarloosd. Er is geen dikke box met herontdekte studio-opnames, een goed gedocumenteerde booklet met informatie over zijn bio- en discografie, outtakes voor mijn part. Geen deluxe uitgaves van het witte album, met versies waarbij Chico's zusje het zwijgen is opgelegd. Wel zijn er tien verschillende versies van Getz/Gilberto in de aanbieding. Over enige tijd zal dat met Gilberto's naderende overlijden wel in orde worden gemaakt. Met het standaardwerk Bossa Nova, The Story of the Brazilian Music That Seduced the World (2003) van Ruy Castro en wat gericht gesurf kom je dicht in de buurt.
